Czym jest poczucie własnej wartości? Na to pytanie napisano już sporo, a wciąż odpowiedź nie jest do końca jasna. Jedni utożsamiają poczucie własnej wartości z samooceną. Co jest ogólnie błędnym podejściem. Inni twierdzą, że to jeden ze stanów psychicznych, nie wyjaśniając przy tym, czym taki stan psychiczny jest. Postaram się użyć mojej super mocy przedstawiania skomplikowanych terminów w prosty sposób, aby Ci wytłumaczyć, czym jest poczucie własnej wartości. Wierzę, że dam radę to zrobić w sposób przejrzysty i zrozumiały.
W tym artykule:
- dowiesz się, czym jest poczucie własnej wartości
- znajdziesz odpowiedź na pytanie: jak i kiedy się wytwarza poczucie własnej wartości?
- poznasz, co wpływa na poczucie własnej wartości w procesie jego tworzenia
Na początku kilka skrótowych faktów. Wykluczmy to, czym nie jest poczucie własnej wartości.
- Nie powinno się go utożsamiać z samooceną. Pisałam o tym tutaj.
- To także nie jest pewność siebie. Ona jest jednym z elementów poczucia własnej wartości.
- Nie jest ani poczuciem zaradności, ani poczuciem sprawczości w życiu, choć oba wiążą się z poczuciem własnej wartości.
- Nie powinno też być utożsamiane z poczuciem sensu w życiu.
Teraz również skrótowo kilka aspektów odnośnie poczucia własnej wartości:
- Określane jako stan psychiczny zawiera w sobie elementy związane z myślami, emocjami i zachowaniami
- Powstaje od wczesnego dzieciństwa i kształtuje się najmocniej w okresie dojrzewania.
- Jest możliwe zbudowanie poczucia własnej wartości będąc już dorosłym człowiekiem, nawet jeśli w przeszłości nie miało się ku temu warunków.
- Fundamentem tego stanu są przekonania i wiedza na własny temat.
Teraz przejdźmy do dokładniejszego wytłumaczenia, czym jest poczucie własnej wartości?
Czym jest poczucie własnej wartości?
Ogólnie się przyjmuje, że to stan psychiczny, czyli wewnętrzny aspekt funkcjonowania człowieka, który przejawia się na zewnątrz w interakcji ze środowiskiem. Dotyczy zatem myśli, emocji i zachowań płynących z uznania własnej wartości. Te wszystkie elementy wynikają z głębokich przekonań na własny temat, a one konstruują daną postawę.
Samo określenie poczucie jest wyrażane jako wyższa emocja, złożony stan emocjonalny. Oznacza to w praktyce, że mając poczucie własnej wartości, możemy w związku z tym przeżywać całą gamę emocji, a nie jedną określoną. W przypadku zbudowanego poczucia własnej wartością są to uczucia i emocje konstruktywne, przyjemne, chciane. Mogą to być radość, entuzjazm, zadowolenie, poczucie akceptacji, spokój, szczęście. Zatem poczucie własnej wartości jest bogatym przeżywaniem tego, czy ktoś ma świadomość swojej ważności i ją uznaje, czy też nie.
Na fundamencie powyższego pojawiają się zachowania i postawa życiowa wobec własnej osoby, ale także w kontekście społecznym i relacyjnym. Zatem w przypadku poczucia własnej wartości będzie to postawa wyrażająca wiedzę na swój temat, samoakceptację, samoocenę oraz przekonania o sobie. W zależności, czy te przekonania są prawdziwe, pozytywne i wspierające czy fałszywe, negatywne i niszczące, możemy mówić o tym, że albo ktoś ma poczucie własnej wartości albo nie. Mówi się też o zaniżonym lub zawyżwony poczuciu własnej wartości.
Kiedy i jak powstaje poczucie własnej wartości?
Powstaje od wczesnego dzieciństwa. Dziecko czując akceptację od rodziców, ich miłość i aprobatę, uwagę oraz zaspokajanie potrzeb, czuje się chciane i ważne. Nawet na bardzo wczesnym etapie swojego rozwoju, kiedy jeszcze nie potrafi mówić, a jedynie wyraża siebie za pomocą emocji.
Dziecko słyszy rodziców, w jaki sposób mówią do niego i o nim, z jakim ładunkiem emocjonalnym. Mózg dziecka przetwarza te informacje, często w taki nieświadomy sposób, powoli zaczynają się tworzyć fundamentalne przekonania.
„Czyjaś opinia o Tobie nie musi stać się Twoją rzeczywistością”.
Les Brown
W późniejszym okresie dojrzewania, młody człowiek zaczyna zadawać pytania o swoją tożsamość, sens życia, własną wartość. Burza hormonów powoduje, że młodzież jest przewrażliwiona na swoim punkcie, a szczególnie niszcząca może być w tym czasie niesłuszna krytyka.
Najmocniejsze przekonania wytwarzają się na skutek wartości przekazu ustnego, któremu towarzyszy ładunek emocjonalny oraz mowa ciała osoby uważanej przez dziecko jako swój autorytet.
Co wpływa na poczucie własnej wartości w procesie jego tworzenia?
- Relacje z innymi
W procesie tworzenia się poczucia własnej wartości znaczenie mają przede wszystkim relacje z innymi ludźmi. Na pierwszym miejscu są rodzice, opiekunowie, potem nauczyciele. Ich przykład, jak mówią sami o sobie, będzie wywierał duży wpływ na to, jak dziecko będzie o sobie mówiło czy zachowywało się wobec siebie. - Środowisko i autorytety
Z czasem rówieśnicy, osoby podziwiane w internecie jak influencerzy, sławne osoby, będą ważniejsze, niż głos rodzica. Ogólnie mówiąc osoby uznawane przez dziecko czy młodzież za swój autorytet. To im będzie wierzyć. Może dochodzić do porównywania się, zazdrości i wyciągania fałszywym wniosków, że nie jest się tak dobrym, pięknym, kochanym, mądrym itp. jak ta konkretna osoba. - Traumy
Ciężko o zbudowanie zdrowego poczucia własnej wartości, gdy ktoś regularnie doświadcza przemocy psychicznej i fizycznej, ciągłej krytyki, poniżania lub po prostu musi być nieustannie w trybie przetrwania. Tam nie ma przestrzeni, aby móc się nad sobą zastanowić i znaleźć odpowiedź na pytania: jaka/jaki jestem, kim jestem, co umiem, co mnie interesuje itp. - Doświadczenia życiowe
Sukcesy i porażki, akceptacja i odrzucenie, pochwały i krytyka, przyjęcie lub nie konkretnych wartości za własne, poznawania siebie w kontekście różnych sytuacji i radzenie sobie w tych sytuacjach. A dokładnie, w jaki sposób dana osoba to wszystko przyjmuje, interpretuje, przeżywa.
Podsumowanie
- Poczucie własnej wartości to bogate przeżywanie tego, w jaki sposób człowiek o sobie myśli, jak siebie akceptuje, rozumie, ocenia.
- Wewnętrzne sądy na własny temat zewnętrznie ujawniają się w postaci emocji, zachowań, postaw w kontekście relacji międzyludzkich.
- Fundamentem poczucia własnej wartości są przekonania na własny temat i wiedza o sobie powstałe w okresie dzieciństwa.
Życzę Ci silnego poczucia własnej wartości.
Lidia.
